Niğde’nin sisli yıllarına yeni bir başlık açarak başlayacağım. Bu bölümde Atatürk ve Niğde’ye gelişlerini ve gelişmeleri anlatmaya çalışacağım.
19 Mayıs 1919 da başlayan Atatürk dönemi ülkemizin en önemli köşe taşlarıdır. Amcam ve babam kurtuluş savaşındalar. Babam idadi mezunu olduğu için sıhhiye çavuşu olarak Deli Ahmet oğlu Mustafa’dır. Niğde Rumların hezeyanı ile çalkantılı bir döneme girer. Olaylar sık sık patlak verir. Niğde’nin nüfusu o zaman 11 bin kişidir. Hemen hemen herkes birbirini tanır olayların bitirilmesini Mustafa Kemal Paşa arzu etmektedir ve bunun için görüşmeler yapmaktadır ama bir taraftan da çeşitli ihbarlar doğru yanlış bilgiler pompalanmaktadır. Bunlardan biri Kurban Bayramı günü bayram namazı kılınırken camiye Sungurbey camiinin kuzey kapısı karşısında bulunan birinin evinin avlusuna yerleştirilen bir toptan bahsediliyor. Her şey hazırlanmış bayram bekleniyordur. Bura halen kullanılan Perşembe pazarının olduğu yerdir. İnanmayanlar ise çoğunluktadır. Söylenen isimler arasında Yorgo İspiro Anastas da bulunmaktadır. Ama bunlar Türk komşuları ile çok iyi anlaşan kimselerdi. Yorgo İspir onun yolu Amasya’ya düşmüş oradan üç tane tatlı elma fidanı getirmiş bunlardan birini Kitapçı Ailesine birini de Elmacı Hacı Emin efendiye vermiş birini de kendi bahçesine dikmiş. O zamana kadar Niğde’de var olan elma gene çok tatlı ve kokulu bir elma cinsi olan Misket elması idi. Ondan sonra Amasya cinsi yaygınlaştı. Halen şu anda dünyanın en kalitesinin Niğde’de yetişen elma cinsi olan Amasya elmasıdır. Bozulan yani toplanan elmalar ve üzümler 30, 40 kilo meyve alabilen üstü geniş altı daha dar yüksekliği 60-70 cm olan HEY adı verilen sandıklara yüklenir. At ve eşeklerin sırtındaki eyer veya palanlara iki taraf olarak bağlanarak getirilir ambarlara istiflenir kış boyunca yenilirdi.
Niğde’nin büyükleri daima saygın kişilerdi. Hepsi saygı ile anılmaya layık kişilerdi. Yengemin dedesi Binbaşı Şakir ağa sarayda yetişmiş o devirde sarayda olmak hele binbaşı olmak askeri yetenek mahsulü imiş. Emekli olunca Niğde ye yerleşmiş kendisine saray gibi bir ev yaptırmış. Yetiştirme yurdu inşaatı yapıldığı sırada bu binayı şantiye olarak kullandık. Benim ilk görev yerimde burası idi. Sarı tamamı işlemeli taş bir bina idi. Ama kurtarılamadı yıkıldı.
Niğde ilinin mebusları (Milletvekilleri) Faik Soylu Şefik (Soyer) ve Niğde’nin ilçesi olan Nevşehirli Hilmi Soydan idi. Hilmi Soydan’ın bizzat kendi ağzından dinlemiş olan Tahsin Kitapçı’nın hayatını anlattığı kitabından aktarayım. Bir gün Muhittin soylu amcamın yenice mahallesinde evinin önünde ki kuru su havuzunun etrafında bir arkadaşla oynamaktaydım. Evin önündeki kanepe üzerinden o zaman mebus olan rahmetli Hilmi Soydan (23 Nisan 1920 ilk mecliste mebus olan) ve Zabit elbiseli yaşlıca bir zat vardı. Bu kelli felli zatın Miralay Eşref Bey olduğunu öğrendim. Konuşmalar yüksek sesle olduğu için duyuyordum. Hilmi Soydan şöyle diyordu. Niğde’nin Merkezi hükümet olmasına taraftar olmadım. Çünkü Niğde mahsulü çok olmayan bir şehir. Yeniden memurlar gelince fakir fukara alacaklarını almakta zorlanacak geçim sıkıntısına düşecek diye karşı çıkmış. Asıl sebep ise daha başka. Niğde’nin Kayardı bahçelerinde bahçeleri olan ağaları zenginleri, amele ücreti artacak millet zenginleşecek bahçelerinde çalıştıracakları amele bulmakta zorlanacaklar ve pahalı ücretle amale arayacaklarını düşünerek ve bizzat kendileri halktan alacakları tepkiyi de düşünerek karşı çıkma işini Hilmi Soydan’a yüklemişler dolayısıyla Niğde’nin kaderiyle oynamışlardır.
İstiklal harbi esnasında Niğde halkının fedakarlıkları ve kahramanlıkları ile kendinden çok bahsettirmiş bir şehirdir. Borlu Albay Halil Nuri (Yurdakul) un kahramanlıkları hatırlatılmadan geçilemez.
Mustafa Kemal 22 Eylül 1919 tarihinde Kayseri’den Niğde’ye gelmiştir. İstasyonda 8 dakika kalmış Niğde milletvekillerinin başşehir olmasını istememelerine kırılmıştır. Bilhassa Hilmi Soydan’ın sözlerine kırılmıştır. Bu arada karşılayanlar arasında bulunan Mercimeğin Kemal isimli bir öğretmenin bağırarak Türklerin Peygamberi geldi diye attığı slogana da çok kızmış etrafındakilere susturun uzaklaştırın şunu diye yüksek sesle seslenmiştir. Bu öğretmen daha sonra Kiper soyadını almış benimde orta okulda beden eğitimi öğretmenim olmuştur. Mustafa Kemal Niğde’de durmamış hareket ederek Ereğli, Karaman, Konya’ya uğrayarak Ankara’ya gitmiş 1243 yılındaki Moğol istilasından sonra topraklarında düşman ayağı görmemiş emin illerden biri olan Niğde’yi tekrar kaderine terk ederek Ankara’ya gitmiş ve 27 Aralık 1919 da başşehir yapmıştır. 23 Nisan 1920 de de ilk Millet Meclisini toplamıştır.
Böylece Niğde Zenginlerin Ağaların ve zamanın Mebuslarının ihaneti ile yeniden küçük kalmaya mahkûm edilmiştir.
Atatürk 5 Şubat 1934 tarihinde yeniden Niğde’ye gelmiştir. Bu bilgileri T.C NİĞDE VALİLİĞİ İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ ‘nün 2015 yılında yayınlanan İhsan CANAK’ın eserinden ve gene arşiv belgeleriyle ATATÜRK VE NİĞDE kapaklı 5 Şubat 2022’de yayınlanan T.C NİĞDE VALİLİĞİ İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ ‘nün yayınlamış olduğu orijinal yazı ve resimleri bulunan eserden alarak hazırladım ve güncelleştirdim. 31 Ocak 1934 akşamı Atatürk’ün mutad sofrasında yine memleket işleri konuşuluyor. O günkü davetliler arasında Milli Eğitim Bakanı Yusuf Hikmet (Bayur) da var. Atatürk Milli Eğitim Bakanına Kırşehir özel idaresinden maaş alan öğretmenlerin birkaç aydır maaşlarını alamamalarının sebebini sorar bakan havalar kış belki de onun için postalar işleyememiştir. Diye cevap verince hiddeti sözlerine yansıyan Atatürk ya şimdi muhasara altındayız öyle mi o halde kalkar gider hem yolu açarız hem de Kırşehir’de muallimlerin dertlerini yakından dinleriz diyerek hareket emrini verir.
Çankaya’dan otomobille yola çıkılacak Bala ile Kaman üzerinden Kırşehir’e varılacaktı. O devirde yollar toz toprak kış vakti ise çamurlar içinde saplanmadan gitmek çok zor. Birde kar tipi fırtına ile mücadele etmek gerekecektir. Sofrada bulunan bakanlardan birisi gidemezsiniz dedi. Fakat Atatürk Ankara’nın beyaz bir hapis içerisinde olmadığını göstermeye kesin kararlıydı. Siz bakansınız zaten buradan ayrılamazsınız. Biz gideriz diyerek yola birlikte çıkacakların bir iki günlük eşya almalarını tembihleyip evlerine gönderdi. Geldiklerinde giyimini pek sağlam bulmadıklarına gardırobundan birer palto hediye etti. (DEVAMI YARIN…)
