Atatürk’ün Samsun’a çıkışından hemen sonraki yıllar Niğde’nin sisli yıllarıdır. Ne kadar aydınlatılmaya çalışılsa da halen kesin bir aydınlanma mümkün olmamıştır. Niğde’de o yıllarda Türklerle Rumlar birlikte kardeş gibi yaşamaktadır. Bunları yazabilmem için sayamadığım kadar eser inceledim bir özet sunmaya karar verdim.
Kurtuluş savaşı bütün hızıyla devam etmektedir. Deli Ahmet oğullarından Ayşe’nin Yakup ve Mustafa adında iki oğlu bulunmaktadır. Mustafa efendi benim babamdır. Bunu ilerde daha detaylı anlatacağım. Amcam ve babam kurtuluş savaşına katılmak için askere alınmıştır. Babam idadi mezunu ve okumuş olduğu için askerliğini sıhhiye çavuşu olarak Yunan başkomutan Trikopis’in esir alındığı gün Atatürk’ün yanında yapmıştır. Niğde kurtuluş günü olmayan nadir illerden birisidir. 1243 Moğol istilasından sonra Niğde’ye düşman çizmesi değmemiştir ve Niğde esaret yaşamamış bir ildir. Gıpta edilmesi gerekirken bilgisizliklerini açığa çıkaran bazıları bir kurtuluş günü olmayan kurtuluş gününü kutlamayan Niğdelilere bir kurtuluş günü bile yok bir kurtuluş günü bile kutlayamıyor ifadesini söyleyerek acınmışlar buna aldıkları Niğde esir olmamış ki kurtuluş günü olsun Niğde esir olmamış ve topraklarına düşman askeri çizmesi değmemiş ki kutlama günü olsun cevabını alınca yıkılmışlar ve özür dilemişlerdir.
Bunu yüksek dehasıyla keşfeden Atatürk’ümüz Niğde’yi emin ve korunaklı bir il olarak belirlemiş ve 4 Eylül 1919 tarihinde teşekkür telgrafı çekmiştir ve Niğde’nin emin şehir olduğunu belirtmiştir. Ben 25.07.1955 yılında yazdığım bir şiirimle bunu anlatmaya çalışmıştım.
HÜR NİĞDE
Asırlarca sakin kaldın
Semalarında daima
Hürriyet havası dolaştı
Moğol istilasından sonra
Sana kan bulaşmadı
Üzerinde Allah’ı tanımayan
Kimseler dolaşmadı
Birçok genç yetiştirip
İlim alanlarına gönderdin
Herkes hayrandır sana
Senin temiz havana
İstanbul’un işgal edildiği senelerde İstanbul’daki tarihi eserlerimiz düşman tarafından talan edilebilir endişesiyle Emin bir il olan Niğde’ye getirilmiş olup bunlar Niğde Akmedrese ve Dışarı camide koruma altına alınmıştır. Niğde’nin yanında bir kısımda Kayseri’de korunmuştur. İstanbul’un kurtuluşu sonrası eserlerin hepsi eksiksiz ve sağlam olarak iade edilmiştir.
Kurtuluş savaşı bütün hızıyla devam etmektedir. Fransız birlikleri Torosların kuzeyine sarkarak Pozantı’yı işgal etmiştir. Çukurova çeteleri Pozantı’yı kuşattı. Böylece Fransız birliğinin ikmal edilebilmesini önledi. Fransız birliği tehlikeli duruma düştü. Adana’da bulunan tümen komutanı Pozantı’daki tümen komutanı Binbaşı Mesnil’e uçak mesajı ile Pozantı’dan çekilip Torosları aşarak Mersin’e inmesini emretti. Birlik Verdun savunmasına katılmış deneyimli başarılı bir birlikti. Mevcudu 1000 kişiyi buluyordu. 25 Mayıs 1920 gecesi zayıf kuşatma çetesini aşıp yola çıktı. Yanına yolu iyi bilen kılavuzlar almıştı. Bunlar birkaç erkek ve kadındı. Alay Tekir’e kadar şoseyi kullandı. Güney illerimiz savaşmakta olup orda bütün gücümüzü Afyon Sakarya tarafına yönlendirdiğimiz için zayıf kalan birliklerimizi tahrip etmişler ve kendilerine göre bazı başarılar elde ettikleri için iştahları kabarmış Pozantı ve Niğde’yi istila edip Kurtuluş savaşı yapan birliklerimizi arkadan çevirmek çember içine almak için plan yapmaktadırlar. Bu haber Ulukışla’ya gelmiştir. Niğde, Bor, Ulukışla’nın babası ve ağabeyleri kurtuluş savaşında olan Türk çocuklarını etkilemiş yamalı, yırtık, elbiseli, lastik ayakkabılı çocuklar evlerinde buldukları dolma kırma tüfekleri, kılıçları ve hançerleri alarak Gülek Boğazının karşılıklı iki yanında dizilirler Niğde’nin akıllı çocukları aynı zamanda yanlarına soba boruları da alırlar aldıkları soba borularını bulundukları alandaki çamların dalları arasına yerleştirirler. Düşman bu boruları top namlusu zannetsin diye düşünmüşlerdir.
Haberlerin Niğde’ye ulaşmasının ardından o güne kadar komşu olarak yaşayan Niğdeli Türkler ve Rumlar komşu olarak ve birbirleri ile yardımlaşarak bir arada yaşamaktadırlar. Hatta öyle ki Teodor ismindeki Rum Dışarı Camiden Sarıova’ya kadar olan bölgenin tamamını kapatmış ve burada üzüm yetiştirmek işiyle uğraşmaktadır. Üzümler Türk ve Rum işçiler tarafından bozulunca yani toplanınca sandıklara doldurulmuş kağnılara yüklenmiş yüzlerce kağnı ile Nevşehir’e şaraphanelere gönderilmiştir. Üzüm mevsimi bitince Teodor Meryem anayı ziyarete gider. Gelince komşuları ziyaretine gelirler ziyaretine gelenler arasında Ahmet Efendi adında birde Türk vatandaşı vardır. Ahmet efendi dükkanını kapatır yanına oğlunu da alarak ziyarete gider.
Oldukça kalabalık bir Rum ziyaretçide bulunmaktadır. Ahmet efendi kanepeye oturur sıra beklemeye başlar. Rumlar Teodar’a ne mutlu sana sen hacı oldun cennetide kazandın derler. Teodor teşekkür eder ve sizlere de der. Ancak ilave eder cennete yalnız insanlar girer Türkler gibi hayvanlar giremez der. Bunu duyan Ahmet Efendi kalk oğlum bunlar halen adam olamamış der ve oradan ayrılır. İş yerine gider ama huzursuz olmuştur. Bu huzurluklar Fransızların Gülek boğazını geçerek Pozantı ve Niğde’yi işgal etmek istemesi ile iyiden iyiye artmış ve huzursuzluk yüksek sesle konuşulmaya başlamıştır. Fransızların bu tavrı Rumlar tarafından sevinçle karşılanmış olup yayılmaya başlamıştır.
O güne kadar kardeş gibi birlikte yaşayan Türkler ve Rumlar arasında belirgin duruma gelmiştir. Huzursuzluk o gün hamam da birlikte yıkanmakta olan karışık kadınlara bir Rum kadının kayabaşından koşarak hamama gelip Fransız askerleri bizleri kurtaracak ve biz Türkleri buradan kovacağız diye bağırır. Burada bir Rum kadın önünde başını yıkadığı Türk kadının kafasına bakır hamam tasını vurarak yaralar ve tekrar tekrar vurarak öldürür. Bu haber bir anda yayılır ve çatışma başlar. Kayabaşı mahallesinde bulunan Rum kilisesinin yanında yaşayan Rumlar komşuları Türkleri ’de öldürmeye başlar. Öldürülen aileler arasında Deveci’nin Halil isminde güçlü kuvvetli bir Türk’te vardır.
Koşarak mahalleye gelir ve bütün ailesinin katledilmiş olduğu görür. Bağırarak sokağa çıkar fakat hiç kimseyi bulamaz. Kiliseye koşar bütün Rumlar kiliseye girmiş ve kapısını içerden sıkıca kapatmışlardır. Açmaya uğraşır ama bütün çabalarına karşı açamaz. Çarşıya iner iki bidon bezir yağı alır gelir. Yağı kapılara bolca döker kalanını da çatıya çıkar hava menfezlerinden kilisenin içine döker ve kiliseyi ateşe verir. İçerideki Rumların hepsi yanarak ölmüştür. Yanan Rumların kan ve yağları kapının altından oluk oluk akmıştır. Sonra Halil Kale mahallesine gider bir eve sığınır. Jandarmalar hemen harekete geçer ve Halil’i aramaya başlarlar. Kayabaşında bütün evleri ararlar bulamazlar. Yanlarına muhtarı alırlar ve bütün şehri ararlar.
Halil yaşlı dul bir kadının evine sığınmıştır. O eve gelirler kapıyı çalarlar fakat açan olmaz. Muhtar, bu yaşlı fakir bir kadındır evde olsa mutlaka açardı der ve giderler. Jandarmalar ayrıldıktan uzun bir süre sonra Halil çıkar ve gecenin karanlığından da yararlanarak kaybolur. Bir dahada Halil’i gören olmamıştır. (DEVAMI YARIN...)
