Niğde ilinde yaklaşık 12 bin işletme büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapmaktadır. Niğde ilinde 75 binin üzerinde inek bulunmaktadır. Bununla birlikte Niğde ilinde Buzağı, dana, düve ve besilik erkek büyükbaş hayvanlar olmak üzere toplam 165 binin üzerinde sığır bulunmaktadır. Yaklaşık 12 bin hayvancılık işletmesinin büyük çoğunluğu aile işletmeciliğidir. Genelde küçük ölçekli olan bu işletmelerin büyümesi ve profesyonel işletmeler haline gelebilmesi için gerekli yatırımların hayata geçirilmesi gerekmektedir. Aile işletmelerinin karakteristik özellikleri az ama birçok ürünü üretebilen işletmeler olmalarıdır. Mesela bir aile işletmesi 5 adet inek beslerken bunun yanın 25 adet koyun besleyebiliyor, aynı zamanda patates ekebiliyor. Küçük aile işletmelerini başarıları olacakları bir sektöre yönlendirilmeleri gerekmektedir. Bulundukları imkanlara göre küçük aile işletmeleri yönlendirilmeli ve işlerini büyütmek için projelerle desteklenmeli, hibe ve kredi kaynakları ile aile işletmelerini profesyonel işletmelere çevirmeleri için teşvik edilmelidir.
Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği Niğde ili için büyük bir geçim kaynağıdır. Aile işletmeciliği olarak yapılan büyükbaş hayvan yetiştiriciliği son yirmi yılda profesyonel hayvan yetiştiriciliğine doğru hızlı bir yol kat etmiştir. Bu hızlı büyüme de Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından verilen Kırsal Kalkınma desteklemeleri ve hibeleri, Büyükbaş hayvan sayısına, doğan buzağı sayısına ve üretilen süt miktarına göre verilen hayvancılık desteklemeleri büyük rol oynamıştır. Ayrıca Ziraat Bankası kaynaklarından verilen sıfır faizi ve yıllara yaygın taksitli hayvan alım kredileri de profesyonel hayvancılık işletmelerinin kurulmasında önemli roller üstlenmiştir. Yine ziraat bankası kaynaklarından yem kredisi, işletme kredisi, alet ekipman kredisi verilerek hayvancılık işletmelerinin süt soğutma tankı, süt sağım üniteleri, yem bitkisi ekim ve biçim makineleri gibi bir çok demirbaş taşıt alet ve ekipmanları bir yandan Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından bir kısmı hibe edilirken bir kısmı da Ziraat Bankası tarafından sübvansiyonlu kredilerle düşük faizli kredi verilerek hayvancılık işletmelerinin gelişmesi sağlanmıştır.
Niğde ili büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde Türkiye büyükbaş hayvancılığının yaklaşık yüzde birine tekabül etmektedir. Türkiye’de toplam 81 il arasında 45. ila 50. Sıralar arasında yer almaktadır. Türkiye büyükbaş yetiştiriciliğine baktığımızda daha kat edecek çok yolumuz olduğu aşikârdır. Niğde ilinde büyükbaş hayvancılığın arttırılması için gerekli olan alt yapının bir plan dâhilinde acilen harekete geçirilmesi gerekmektedir.
Niğde ili içinde bulunduğu konumu fırsata çevirebilirse gerçekten büyükbaş hayvancılığın cazibe merkezi haline gelebilir. Peki, Niğde ilini cazibe merkezi haline getirebilecek koşullar nelerdir biraz onları irdeleyelim.
Özellikle sulu tarıma elverişli tarımsal arazilere sahip olan Niğde ihtiyaç duyulan yem bitkisi üretimini gerçekleştirirse dışa bağımlı olmayan birçok hayvancılık tesisi kurulabilecektir. Yonca, mısır korunga, fiğ gibi yem bitkisi üretiminin yanı sıra tahıl ürünlerinden oluşan arpa, çavdar ve yulaf gibi ürünlerle hayvan yemleri hazırlanabilir ve ihtiyaç duyulan suni yemlere harcanan maliyet azaltılabilir. Bunun yanı sıra gıda için kullanılan buğdayın saplarından saman üretimi yapılarak hayvan yemine destek sağlanabilir.
Büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde pazara sunulan iki temel ürün vardır. Birincisi süt ve süt ürünleri ikincisi ise kırmız et ve kırımızı et ürünleridir.
Niğde ilinde toplam iki adet süt fabrikası bulunmaktadır. Tabi ki Niğde ilinde üretilen süt arzını bu iki fabrika karşılayamamaktadır. Bu iki fabrikanın yanı sıra iki adat ulusal düzeyde faaliyet gösteren süt ve süt ürünleri fabrikası mevcuttur. Ayrıca Konya İli Ereğli ilçesinde faaliyet gösteren süt ve süt ürünleri fabrikaları bulunmaktadır. Ereğli ilçesini Adana ili ve Aksaray ili takip etmektedir. Niğde ilinin Anadolu’nun tam ortasında bulunan bir il olması büyük bir avantajdır. Ayrıca nüfusu ortalama bir milyon civarında olan Kayseri, Konya, Adana, Mersin gibi dört il ile sınır komşusudur. Bununla birlikte Başkent Ankara’ya yalnızca iki saat uzaklıktadır. Yine mega kent İstanbul’a ortalama altı saat uzaklıktadır. Bütün bu şehirlere tek yol üzerinden ulaşmak mümkündür. Yani hem hammaddeye, hem pazara yakınlık süt ve süt ürünleri üreticiliği ve kırmızı et üreticiliği içinde Niğde’yi cazibe merkezi haline getirmektedir. Yine Mersin ilinde bulunan serbest bölge ve Uluslararası deniz ticaret limanı Niğde ilinde üretilen ürünleri kolaylıkla yurt dışına ihraç edecek fırsatları getirmektedir.
Niğde’de bulunan organize sanayi bölgelerine süt ve süt ürünleri konusunda yatırımcı çekmemiz Niğde ilini sanayi bölgesi haline getirebilecektir. Ayrı Niğde ilinin kalkınmada öncelikli iller arasında yer alması ve 6. Bölge olarak belirtilmesi Niğde iline birçok yatırımcıyı çağırabilir.
Yine besi hayvan yetiştiriciliği için olmazsa olmaz bir konu et entegre tesisleridir. Niğde ilinde Niğde Açık Ceza ve İnfaz Kurumu Müdürlüğü et entegre tesisini saymazsak başka bir tesis bulunmamaktadır. Bu yüzden birçok besi hayvanı yetiştiricisi kesim hayvanlarını komşu illerde kestirmek zorunda kalmaktadır. Özel ve kapasitesi düşük et kesim işlemleri olmalarına rağmen iç piyasayı karşılayacak kapasitesi yüksek bir işletme maalesef bulunmamaktadır.
Şimdi hayvancılığın sorunlarını irdeleyelim ve bu sorunlara karşı çözüm önerileri araştıralım.
Hayvancılığın en büyük sorunlarının başında temel girdi maliyetlerinin giderek yükselmesidir. Büyükbaş hayvanların beslenmesi için temel maliyet olarak yem maliyeti ilk sırayı almaktadır. Yem maliyetini ilaç ve sağlık maliyeti takip etmektedir. Bu maliyetleri yine elektrik ve diğer enerji maliyetleri takip ediyor desek yerinde olacaktır. Bu maliyetlerin çoğu dövize endeksli maliyetler olduğu için istikrarsız bir şekilde artabilmekte ve büyük baş hayvan yetiştiriciliğinin ekonomik kazancına zarar vermektedir. Yem ürünün içindeki hammaddelerde ithal edilen malların olması yem fiyatlarında kontrolsüz artışa sebep olmaktadır. Kar marjı düşen ve zarar eden büyükbaş hayvan yetiştiricisi hayvanlarını elden çıkarmak zorunda kalmaktadır. Hayvanlarını iki şekilde elden çıkarmaktadırlar. Birincisi hayvanlarını canlı olarak satmak diğer ise hayvanlarını kestirmektir. Dişi hayvanların kesilmesi demek hayvancılığa karşı vurulmuş büyük bir darbe demektir. İlde ve ülkede dişi hayvanların kesilmesi ile hayvanlarda üreme azalacaktır. Buna bağlı olarak ta büyükbaş hayvancılıktan elde edilen kırmızı et üretimi ve süt ve süt ürünleri üretimi azalacaktır. Sonuç olarak kırmızı et üretiminde, süt ve süt ürünleri üretiminde arz talep dengesi bozulacaktır. Talep fazla arz ise az olduğunda tüketim fiyatları artacaktır. Ve hatta tüketimi karşılayacak mal bulmakta zorluk yaşanacaktır. Bu durum kırmızı ette, süt ve süt ürünlerinde ithalatın önünü açacaktır. İthalatın artması demek cari açığın artması anlamına gelmektedir.
Bu sorunun çözümü büyük baş hayvancılıkta yem ve yem bitkisi ürünlerinde dışa bağımlılığın azaltılması ile olacaktır. İthalata ve dövize endeksli olan büyükbaş hayvan girdilerini acilen düzeltmek gerekmektedir. Ayrıca yem ve yem bitkisi ürünlerinin daha az maliyet ile ülkemizde yetiştirilmesi için projeler hazırlanması gerekmektedir. Girdi maliyetlerine göre ve tüketici arz ve talep dengesine göre kırmızı et fiyatlarına, süt ve süt ürünleri fiyatlarına istikrar getirilmesi sağlanmalıdır. Ama her şeyden önce çok sıkı denetimler yapılarak dişi hayvan kesilmesinin önüne geçilmelidir.
Büyükbaş Hayvancılıkta Hayvan ıslahı
Hayvan ıslahı, hayvancılığın geleceğini belirleyecek en büyük stratejik etkendir. Büyükbaş hayvan ıslahı ülkemizde 1999 yılından itibaren Almanya ile yapılan Soy kütüğü projesi protokolü ile birlikte başladı. Günümüze geldiğimizde gerçekten birçok yol kat edildi. Döl kontrol projesi ile birlikte daha önce ithal alınan boğa spermaları Menemen boğa istasyonunda ve Lalahan boğa istasyonunda üretilmesi başarıldı. Böylelikle Anadolu Alacası dediğimiz yerli büyük baş hayvan ırkı üretilmiş oldu. Ülke genelinde hem ithal aşılarla hem de yerli aşılarla büyükbaş hayvanlar suni tohumlama yöntemiyle gebe kaldılar. Bu gebelikten doğan buzağılar et ve süt yönünden daha verimli hale gelmektedir. Elbette bu durum çiftçilerin ekonomik kazançlarını arttırmaktadır. Büyükbaş hayvanların suni tohumlama yöntemiyle üremeleri için Tarım ve Orman Bakanlığı verim bazlı birçok destekleme dağıtmıştır. Dağıtılan bu desteklemeler ile büyükbaş hayvan yetiştiricileri suni tohumlama yapmaya teşvik edilmektedir. İlimizde soy kütüğü projesini ve döl kontrol projesini Tarım İl Müdürlüğü ile birlikte ortak Niğde İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği yürütmektedir. Niğde İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliğinin yanı sıra serbest veteriner hekimler de suni tohumlama hizmeti verebilmektedir. Niğde İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Niğde çiftçisine ucuz ve kaliteli girdi sağlamak için birçok faaliyette bulunmaktadır. Ulusal süt fabrikalarına çiğ süt pazarlanması, üreticilerin üretmiş olduğu mısır slajı, yonca ve saman gibi ürünlerin alınıp pazarlanması, suni tohumlama hizmeti sunması, camlı hayvan temininde bulunulması gibi birçok üründe faaliyette bulunmaktadırlar. Aynı şekilde Niğde İli Süt Üreticileri Birliği ile birlikte ilçe süt üreticileri birlikleri de sütün pazarlanması konusunda faaliyette bulunmaktadırlar. Niğde İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği ile birlikte diğer üretici örgütleri Tarım İl Müdürlüğü, Niğde İl Özel İdaresi, Ahiler Kalkınma Ajansı ve benzeri kurumlarca proje bazında desteklemelilerdir.
