MİT'in geçmişi 1913'te oluşturulan aynı zamanda ilk modern Türk istihbarat teşkilatı olan Teşkilat-ı Mahsusa'ya kadar uzanıyor.
Bugünkü Milli İstihbarat Teşkilatının temeli ise 6 Ocak 1926'da atıldı. Atatürk'ün talimatıyla Milli Emniyet Hizmeti (M.E.H) Riyaseti kuruldu. Ancak riyasetin ilk 1 yılının hazırlık dönemi olduğu belirtilerek, kuruluş tarihi 6 Ocak 1927 olarak kabul edildi.
İkinci Dünya Savaşı'na kadar M.E.H mücavir coğrafyadaki tehditler yanında birkaç sene öncesine kadar Anadolu'da işgalci olarak bulunan İngilizleri ve Fransızları da içine alan, neredeyse hemen her uluslararası sorunla ilgilendi.
Bu kapsamda yürütülen önemli çalışmalardan biri Hatay'ın ana vatana katılımı konusunda oldu. M.E.H, Hatay konusunu kurulduğu günden itibaren takip etti ve 1936'da Fransa'nın Suriye'ye bağımsızlık vermesiyle Hatay'a yönelik faaliyetlerini hızlandırdı.
M.E.H, Fransızlar ile yürütülen diplomatik görüşmelerde, Türkiye'nin dış ve güvenlik politikasına ciddi biçimde tesir ederek 23 Temmuz 1939'da Hatay’ın ana vatana katılmasına önemli katkı sağladı.
Soğuk Savaş'ın başlamasıyla Türkiye'nin Batı ittifakı ile yakınlaşması, istihbarat alanındaki işbirliklerinin de önünü açtı.
SSCB'nin 1949'da atom bombası ve 1953'te hidrojen bombası testleri yapması, hem Türkiye hem de içinde bulunduğu ittifak için önemli tehdit oluşturdu. Bu çerçevede M.E.H, Balkanlar'da yaptığı araştırmalarda Doğu Bloku'na ait uranyum madenleriyle ilgili geniş bir bilgi derleme faaliyeti yürüttü. Bu bilgiler, Türkiye ile Batı ittifakının yakınlaşmasına önemli katkı sağladı.
1965 yılında riyasetin değişen koşullara uyarlanması için düğmeye basıldı. Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti, çıkarılan kanunla Milli İstihbarat Teşkilatı adıyla yeni bir kuruluşa dönüştürüldü.
17 Nisan 2014 tarihinde 6532 sayılı Kanun kabul edildi, 1 Kasım 1983 tarih ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu'nda değişikliğe gidildi. Kanuni değişikliklerle MİT'in görev ve yetkileri yeni ihtiyaçları karşılamak üzere revize edildi.
2010'dan itibaren MİT'in istihbarat diplomasisi faaliyetlerinde yakaladığı ivme 2017 itibarıyla hız kazandı. Teşkilat başta Astana Görüşmeleri gibi ülkeyi ve bölgeyi ilgilendiren uluslararası diplomatik süreçlerde ilerleyen yıllarda da önemli faaliyetler yürüttü.
16 Nisan 2017 tarihli halk oylaması sonucunda kabul edilip 21 Ocak 2017 tarihli ve 6771 sayılı Kanun ile Anayasa'da yapılan değişikliklerin sonucunda Türkiye Cumhuriyeti, 9 Temmuz 2018'den itibaren Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sistemi'ne geçti. Bu geçişle birlikte Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığına dönüştürüldü.
Terör örgütlerinin lider ve yönetici kadrolarına yönelik sistematik ve hedef odaklı çalışmalar 2019'dan itibaren yoğunluk kazandı.
Teşkilatın ihtiyaçları, vizyonu ve büyüme trendi doğrultusunda inşa edilen KALE yerleşkesi MİT'in 94. kuruluş yıl dönümünde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıldı. Takip eden temmuz ayında ise İstanbul'da Maslak yerleşkesi hizmete geçti.
Güvenlik istihbaratı kapsamında yürütülen istihbarata karşı koyma faaliyetleri, 2021 yılından itibaren Türkiye'nin milli güvenlik ve dış politikasını destekleyecek biçimde stratejik istihbarat kapsamında yürütülmeye başlandı.
Teknolojinin ve tehditlerin sürekli değişim ve gelişim göstermesi sebebiyle elektronik ve teknik istihbarat faaliyetleri giderek daha fazla siber istihbarata odaklandı.
2023'te Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu'na eklenen ek 3. madde ile MİT bünyesinde Milli İstihbarat Akademisi adıyla, istihbarat ve milli güvenlik ile ilgili alanlarda lisansüstü eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapmak üzere bir yükseköğretim kurumunun kurulmasına karar verildi.
Böylelikle istihbaratın, zanaat eğitimi boyutunun yanı sıra akademikleştirilmesine yönelik çalışmaların ileri bir seviyeye taşınması hedeflendi.
Özellikle son 20 yıldır kurumsal ve operasyonel altyapısının güçlendirilmesiyle MİT, Türkiye'nin güvenliğine tehdit oluşturanların karşısında durmak için çalışmalar yürütüyor.
MİT, Türkiye'de yabancı istihbarat servislerine bilgi sızdırma girişiminde bulunan casusluk şebekelerine yönelik önemli başarı elde etti.
Geçen yıl düzenlenen takip ve çalışmalar sonucu, yabancı istihbarat servislerine bilgi sızdırmaya çalışan 66 kişi yakalandı. Bunlardan 7'sinin Çin, 3'ünün Fransa, 56'sının ise İsrail istihbarat servisine bilgi aktarmaya çalıştığı tespit edildi.
İsrail Dış İstihbarat Servisi Mossad'ın Türkiye'deki para ağını yönettiği tespit edilen Liridon Rexhepi de gözaltına alındı.
Ayrıca MİT, 1 Ağustos 2024'te İkinci Dünya Savaşı sonrası gerçekleştirilen en büyük takas operasyonuna imza attı. Ankara'da gerçekleştirilen operasyon kapsamında, ABD'den 2, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç ve Rusya'dan birer olmak üzere 7 uçakla 26 kişi Türkiye'ye getirildi.
Operasyon sonucunda 2'si çocuk 10 rehine Rusya'ya, 13 rehine Almanya'ya, 3 rehine ise ABD'ye gönderildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın onayıyla MİT, bu operasyonda öncü rol üstlendi.
Türkiye'nin, Rusya-Ukrayna savaşındaki adil ve yapıcı politikası, uluslararası barış ve istikrar için attığı adımlar ve geçmişteki başarılı takas operasyonları, bu önemli operasyonun gerçekleşmesinde etkili oldu.
